Powstanie Fedorowicza, zwane również "Powstaniem wypiszczyków" od "wypisanych z rejestru, było to kolejne antypolskie powstanie kozaków pod wodzą hetmana Tarasa Fedorowicza, wybuchłe na ziemiach ruskich I Rzeczypospolitej w 1630.
Po ogłoszonej w 1625 ordynacji kurukowskiej ograniczającej liczbę kozaków rejestrowych do liczby 6 000 ludzi, poza rejestrem pozostała wielka liczba kozaków nierejestrowych, których status prawny nie był jasno określony, a których polska szlachta próbowała zrównać z chłopami. Powstawały więc napięcia pomiędzy kozakami rejestrowymi (którzy zdołali wywalczyć sobie szereg przywilejów od Rzeczpospolitej), a pozostałymi.
Bardzo bolesnym problemem, który mógł doprowadzić do wojny Rzeczpospolitej z Turcją były samowolne wyprawy łupieżcze kozaków (formalnie podległych królowi polskiemu) na ziemie sułtana. Podobny problem miał zresztą sam władca turecki z tatarami samowolnie łupiącymi z kolei pogranicza Polski. Wyprawy kozackie organizowane były spływem czajkami, poprzez Dniepr i Morze Czarne. Polacy ciągle wywierali presję na Zaporożców, rozkazując im zaprzestania "chadzek po tureckie dobro", co było jedynym źródłem dochodu większości mieszkańców Zaporoża. Napięcie pomiędzy Kozaczyzną, a Rzeczpospolitą narastało. Do wybuchu powstania brakowało tylko jakiegoś symbolu, "iskty na prochy". Sygnałem owym okazało się pojmanie i skazanie na śmierć hetmana kozactwa rejestrowego Grzegorza Czornyja, który był protegowanym Polaków.
 |
| Zaporożec |
Kozacy zaatakowali Korsuń atakując po drodze drobne oddziały polskie i paląc dwory. Gdy doszło do oblężenia Korsunia w mieście znajdowały się zaciężne oddziały polskie (wojska komputowe) oraz oddziały kozaków rejestrowych. Ci ostatni wkrótce porzucili broniących miasto i przeszli na stronę atakujących. W ciężkiej sytuacji Polacy wycofali się z miasta uchodząc w stronę Kijowa. Korsuń został zdobyty 4 kwietnia. Do powstania przyłączyło się duża ilość kozactwa z prawego i lewego brzegu Dniepru, i liczebność powstańców osiągnęła 35-40 tysięcy.W maju 1630 roku armia polska przeprawiła się w Kijowie przez Dniepr i zaatakowała kozaków. W tym czasie główne siły kozackie z Fedorowiczem przeszły w okolice Perejasławia gdzie stworzyli warowny tabor. 17 maja pod Perejasław dotarły wojska Koniecpolskiego i rozpoczęły trwające 3 tygodnie oblężenie.
Niestety brak dostatecznej ilości artylerii nie pozwolił Koniecpolskiemu na zbombardowanie taboru i rozprawę z kozakami, a bezpośredni atak na tabor mógł skończyć się bardzo źle dla Polaków (kozacy byli znani z waleczności w warownym taborze). Siły Tarasa Fedorowicza liczyły w sumie 40 000 ludzi. Przeciwko nim Koniecpolski miał 6000 żołnierzy polskich i 2000 kozaków.
Rozmowy pokojowe rozpoczęto już 8 czerwca, co nie przerwało walk.
W drugiej połowie czerwca podpisano porozumienie.
 |
| Narada Kozaków zaporoskich |
